تعریف طرح هادی روستایی
طرحی که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی، تجاری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندیهای عمومی روستایی را حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی یا طرحهای جامع ناحیه‌ای تعیین می‌نماید.
اهداف طرح هادی روستایی
اهداف طرحهای هادی روستایی بشرح زیر می‌باشد:
الف ) ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها باتوجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی.
ب ) تامین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی.
ج ) هدایت وضعیت فیزیکی روستا.
د ) ایجادتسهیلات لازم‌جهت بهبود مسکن روستاییان و خدمات محیط زیستی و عمومی.
اهداف تبعی طرحهای مذکور نیز بدین شرح می‌باشند:
#بهبود کیفیت بافت روستا در چارچوب اقدامات پیش بینی شده در طرح و تلاش برای ایجاد فضای مناسب‌تر سکونت و فعالیت در آن.
#ایجاد تناسب منطقی بین جمعیت و عملکردهای مختلف مسکونی، تولیدی و خدماتی مورد نیاز در محیط روستا
#کنترل ونظارت برروندتوسعه کالبدی روستا ازطریق‌برنامه‌ریزی و تعیین نحوه استفاده از زمین در محدوده بافت مسکونی موجود و پیشنهادی.
#ایجادزمینه کاهش خطر سوانح طبیعی در روستا از طریق شناخت زمینه‌های سانحه‌خیزی و تمهید اقدامات ایمن‌سازی و نظارت برساخت‌وساز در آنها.
#ایجاد بستر لازم جهت فراهم شدن زمینه صدور سند مالکیت املاک واقع در بافت مسکونی روستا
مراحل تهیه طرح
مرحله اول : مطالعات پایه و تشخیص وضعیت موجود
مرحله دوم : تحلیل و استنتاج بررسیهای وضع موجود و تدوین چشم اندازها
مرحله سوم : تعیین و اولویت بندی پروژه‌های پیشنهادی و ارائه طرح هادی
کلمات کلیدی:
بررسی بازار در شهرسازی :
بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. هنگامی که حجاج در سال 85 ه.ق شهر واسط را می ساخت، برای هر صنف در بازار راسته جداگانه ای در نظر گرفت. البته پیشینه راسته های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر چه در ایران و چه در عربستان، به پیش از اسلام می رسد.
از قرن سوم هجری به بعد، به تدریج و با روی کار آمدن حکومتهای ایرانی و محلی، فعالیتهای اقتصادی و در پی آن توسعه و عمران شهری به صورت قابل ملاحظه ای رونق یافت. در منابع تاریخی مربوط به قرون چهارم تا ششم هجری نظیر حدود العالم من المشرق الی المغرب، صورة الارض، المسالک و الممالک، تاریخ بخارا، راحة الصدور و آیة السرور و سفرنامه ناصرخسرو، مطالب فراوانی درباره افزایش تولید انواع صنایع دستی در شهرها و حتی برخی روستاهای بزرگ و صادرات آن به شهرهای کشورهای دیگر وجود دارد. برای مثال پارچه های کتانی کازرون چنان شهرت داشت که تا مناطق دور دست جهان اسلام گاه تا ده دست خرید و فروش می شد بدون آنکه بسته های آن را باز کنند و تنها مهر و نشان کارگاه های کازرون کافی بود. همچنین گفته اند در شهر کوچک تون در قرن پنجم چهارصد کارگاه زیلوبافی وجود داشت
بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. هنگامی که حجاج در سال 85 ه.ق شهر واسط را می ساخت، برای هر صنف در بازار راسته جداگانه ای در نظر گرفت. البته پیشینه راسته های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر چه در ایران و چه در عربستان، به پیش از اسلام می رسد.
از قرن سوم هجری به بعد، به تدریج و با روی کار آمدن حکومتهای ایرانی و محلی، فعالیتهای اقتصادی و در پی آن توسعه و عمران شهری به صورت قابل ملاحظه ای رونق یافت. در منابع تاریخی مربوط به قرون چهارم تا ششم هجری نظیر حدود العالم من المشرق الی المغرب، صورة الارض، المسالک و الممالک، تاریخ بخارا، راحة الصدور و آیة السرور و سفرنامه ناصرخسرو، مطالب فراوانی درباره افزایش تولید انواع صنایع دستی در شهرها و حتی برخی روستاهای بزرگ و صادرات آن به شهرهای کشورهای دیگر وجود دارد. برای مثال پارچه های کتانی کازرون چنان شهرت داشت که تا مناطق دور دست جهان اسلام گاه تا ده دست خرید و فروش می شد بدون آنکه بسته های آن را باز کنند و تنها مهر و نشان کارگاه های کازرون کافی بود. همچنین گفته اند در شهر کوچک تون در قرن پنجم چهارصد کارگاه زیلوبافی وجود داشت
بازارها
بازار در زبان پهلوی «واکار» و «وازار» آمده و به معنای محل داد و ستد و اجتماع است. بازار در تمدن ایران و جهان سابقه چند هزار ساله دارد. از همان هنگام که انسان موفق به تولید محصول بیشتر از نیاز خود گردید و به فکر مبادله آن با دیگر محصولات و تولیدات مورد نیاز خود افتاد، مراحل شکل گیری بازار آغاز شد. برای این منظور ابتدا فضاهای بازی در مجاورت روستاهای بزرگ به این کار اختصاص دادند که در فصولی از سال و به تدریج در روزهایی از هفته، محل اجتماع، داد و ستد و مبادله منطقه می شد. سپس با گسترش جوامع و مبادلات، زمان، مکان، شکل و ساختار آن نیز دچار تغییرات و تحولات تکاملی گردید و به تدریج از حالت موقت به دایمی و از وضعیت فاقد سرپناه و معماری به ساختارهای معماری متشکل و دایمی تبدیل گردید.
در دوران اسلامی، شهرنشینی گسترش یافت و بسیاری از شهرهای کوچک قدیمی توسعه یافتند و شماری شهر جدید در برخی نواحی کشور به ویژه در نواحی مرزی یا ارتباطی ساخته شد. در بعضی از شهرهای جدید مانند کوفه و بصره، فضایی باز برای بازار در نظر گرفتند که فروشندگان و کسبه، ابتدای روز به آنجا می رفتند و بساط خود را در هر جا که می یافتند پهن می کردند و تا هنگام شب می توانستند در آنجا باشند. به عبارت دیگر، فضایی به عنوان بازارگاه در نظر گرفته می شد که جای ثابتی برای افراد وجود نداشت، اما به تدریج و پس از گسترش یافتن این شهرها، کم کم فضاهایی به صورت دکان های ساخته شده در بازار بنا گردید و بازاری دائمی در بخشی از شهر شکل گرفت.
بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. هنگامی که حجاج در سال 85 ه.ق شهر واسط را می ساخت، برای هر صنف در بازار راسته جـداگانه ای در نظـر گــرفت . البتـه پیشینه راستـه های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر چه در ایران و چه در عربستان، به پیش از اسلام می رسد
بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. هنگامی که حجاج در سال 85 ه.ق شهر واسط را می ساخت، برای هر صنف در بازار راسته جداگانه ای در نظر گرفت. البته پیشینه راسته های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر چه در ایران و چه در عربستان، به پیش از اسلام می رسد.
از قرن سوم هجری به بعد، به تدریج و با روی کار آمدن حکومتهای ایرانی و محلی، فعالیتهای اقتصادی و در پی آن توسعه و عمران شهری به صورت قابل ملاحظه ای رونق یافت. در منابع تاریخی مربوط به قرون چهارم تا ششم هجری نظیر حدود العالم من المشرق الی المغرب، صورة الارض، المسالک و الممالک، تاریخ بخارا، راحة الصدور و آیة السرور و سفرنامه ناصرخسرو، مطالب فراوانی درباره افزایش تولید انواع صنایع دستی در شهرها و حتی برخی روستاهای بزرگ و صادرات آن به شهرهای کشورهای دیگر وجود دارد. برای مثال پارچه های کتانی کازرون چنان شهرت داشت که تا مناطق دور دست جهان اسلام گاه تا ده دست خرید و فروش می شد بدون آنکه بسته های آن را باز کنند و تنها مهر و نشان کارگاه های کازرون کافی بود. همچنین گفته اند در شهر کوچک تون در قرن پنجم چهارصد کارگاه زیلوبافی وجود داشت.
بازارهای شهرهای بزرگ در این دوره بسیار توسعه یافتند. ناصرخسرو در هنگام سفر به اصفهان در قرن پنجم گفته است که در بخشی از بازار اصفهان، دویست طرف برای تبدیل پول یا پرداخت برات حضور داشتند و در بصره نیز صرافان نقش مهمی در اقتصاد شهر ایفا می کردند.
هرچند که یورش، غارت و ویرانگری های مغولان در قرن هفتم هجری، بسیاری از بازارها را به خرابی کشاند اما در اواخر این دوره و عهد غازان خان و الجایتو و وزیران با کفایت آنها نظیر خواجه رشید الدین فضل الله، بازارهایی در شهرهای مهم این دوره ساخته شد. ساخت بازارها در دوره صفوی فزونی گرفت و تا اواخر دوران قاجار ادامه یافت
مجموعه بازارهای شهرهای اسلامی علاوه بر کارکردهای اقتصادی و تجاری، در زمینه های مختلف اجتماعی، مذهبی و سیاسی نقش غیر قابل انکاری داشته و به همراه مساجد جامع، بخش مهم و مرکزی بافت شهرهای قدیم را به وجود می آورده است.
بازارها در شهرهای قدیم معمولا در ارتباط با راههای ارتباطی و دروازه اصلی شهر، مسجد جامع و میدان اصلی شهر شکل گرفته و به تدریج گسترش می یافت. با گسترش بازار نیازهای جدیدی به وجود می آمد که منجر به پیدایش فضاها و بناهای وابسته ای در مجموعه بازار می گردید، از جمله خان، تیمچه، خانبارها، ضرابخانه، کارگاه های تولیدی و خدماتی و بناهای عمومی شامل مسجد، حسینیه، آب انبار، حمام و قهوه خانه .
عناصر و فضاهای بازار
راسته اصلی
بازارهای اصلی غالبا یه شکل خطی و در امتداد مهمترین راه و معبر شهری شکل می گرفته است. به همین سبب مهمترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن است. یک راسته بازار در ساده ترین شکل با دکانهای واقع در دو سوی آن شکل می گرفت. بسیاری از بازارها به تدریج ساخته می شدند و توسعه می یافتند و به همین دلیل امتداد راسته این بازارها به پیروی از صورت معابر غیرمستقیم و به شکل ارگانیک بوده است. شمار اندکی از بازارها که توسط حاکم یا افراد خیرخواه ساخته می شد، مستقیم و طراحی شده بود. در امتداد یک راسته اصلی اصناف گوناگونی مستقر می شدند. به این ترتیب که هر صنف در بخشی از راسته اصلی جای می گرفت. در بعضی از شهرهای بزرگ دو یا چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع پدید می آمد.
راسته فرعی (رسته)
بازارهای شهرهای بسیار کوچک تنها از یک راسته اصلی تشکیل می شد اما در شهرهای متوسط و بزرگ افزون بر راسته اصلی، تعدادی راسته فرعی به صورت موازی یا عمود بر راسته اصلی پدید می آمد که حاصل توسعه بازار در معابر فرعی بوده است. شمار معابر فرعی در هر بازار به رونق و توسعه فعالیت های اقتصادی در آن شهر بستگی داشت. اغلب موارد راسته های فرعی هرکدام به یکی از اصناف یا پیشه وران اختصاص می یافت و کالای خاصی در آن عرضه می شد.
دالان
دالان یک فضای ارتباطی است که غالبا در فضاهای معماری به شکل خطی نقش رابط بین فضای بیرونی یا فضای درونی ساختمان یا تنها بین فضاهای درونی بنا را دارد. دالان در بازارهای بزرگ نیز یک فضای ارتباطی است و غالبا به صورت کوچه یا راسته ای کوچک و فرعی است که از یک سو به راسته ای دیگر و از سوی دیگر به یک کاروانسرا مربوط است و به طور معمول در دو سوی آن تعدادی حجره و دکان وجود دارد. در بازار تهران شمار زیادی دالان وجود دارد.
سرا یا خان
همان تجارت خانه بوده است. نمونه جنس از آنجا تحویل گرفته شده و در جاهای مختلف پخش می شده است. از سراهای بزرگ و مشهور می توان به سرای گنجعلی خان کرمان و سرای وزیر قزوین اشاره کرد.
خانبار یا کالنبار
محل انبار و کار روی جنس بوده است. جنسی که به وسیله چهارپایان حمل می شده، نمی بایست وارد بازار شود لذا اجناس از راهی موازی به نام پس کوچه در خانبارها خالی می شده است. خانبارها محوطه های بزرگی در پشت سراها بوده و در آنجا چند کارگاه دستی کوچک و انبار قرار داشته است.
قیصریه
به معنی سرای دراز است و صنعتگران و پیشه وران ظریف کار مانند زرگران ، گوهریان، سوزن دوزان و بزازان در آنجا به کار می پرداختند. قیصریه ها در داشته و محیط خلوت آن اجازه می داده است که کارهای هنری در آن انجام گیرد. قیصریه قزوین، قیصریه ابراهیم خان در کرمان، بازارچه بلند در اصفهان، قیصریه اصفهان و قیصریه وکیل شیراز از زیباترین قیصریه ها هستند.
چهارسو
محل تقاطع دو راسته اصلی و مهم بازار را چهارسو می نامند. در بعضی از موارد در محل برخورد دو راسته طراحی شده بازار غالبا فضایی طراحی شده به صورت چهارسو می ساختند که به سبب موقعیت ارتباطی آن، ارزشمند به شمار می آمد. چهارسوی بزرگ بازار اصفهان و چهارسوی بازارهای لار، تهران، کرمان و بخارا از نمونه های خوب باقی مانده به شمار می آیند. در برخی از دوره های تاریخی به پیروی از واژه عربی سوق به معنی بازار، به جای چهارسو از واژه چهارسوق استفاده می کردند.
میدان
در کنار یا امتداد بعضی از بازارهای مهم در شهرهای بزرگ یک میدان شهری یا ناحیه ای وجود داشت، زیرا بازار مهمترین راه و معبر شهر بود و در بیشتر موارد با یک میدان شهری مرتبط بود. بازار بزرگ اصفهان با دو میدان سبزه میدان(میدان کهنه) و میدان نقش جهان مرتبط است. در کنار قسمتی از بازار کرمان، میدان گنجعلی خان قرار دارد. سبزه میدان در کنار بخشی از بازار تهران بود و هنوز قسمتی از فضای آن باقی است. میدان خان یزد نیز از این نوع میدانها به شمار می آید.
جلوخان
جلوخان به عنوان یک فضای شهری عبارت از فضایی ارتباطی به شکل یک میدانچه است که از چهار یا سه طرف محصور و دارای فضای ساخته شده است و به عنوان یک فضای ورودی، مکث و تجمع مورد استفاده قرار می گرفت. جلوخان اصلی مسجد امام در بازار تهران و جلوخانهای مسجد النبی در بازار قزوین که تا حدی تغییر یافته اند و جلوخان سردر قیصریه در بازار اصفهان از نمونه های باقی مانده به شمار می آیند.
حجره
دکان یا حجره ساده ترین و کوچک ترین عنصر فضای بازار است. شماری از دکانها یا حجره ها وقتی به صورت خطی در دو سوی معبری قرار گیرند، یک راسته بازار را پدید می آورند. مساحت حجره ها بسیار متفاوت و به طور متوسط از ده تا بیست و پنج متر مربع بوده است. حجره های واقع در طبقه همکف و هم تراز با سطح معبر به طور معمول نقش یک مغازه یا دکان را داشت که کالاهایی در آن عرضه می شد، در حالی که حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارهای دو طبقه بیشتر به عنوان دفترکار و فضای اداری یک تجارتخانه مورد بهره برداری قرار می گرفت. بعضی از حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارها نیز به عنوان کارگاه استفاده می شد.
بعضی از حجره های بازار کمی(حدود هفتاد و پنج سانتیمتر) از سطح معبر بالاتر بودند. در این حالت در برخی موارد در زیر هر حجره یک انبار می ساختند. حجره های بعضی از پیشه ورانی که کالاهایی را تولید و سپس عرضه می کردند، نقش یک کارگاه را نیز داشت و اغلب در این حالت کف این حجره ها هم تراز سطح معبر یا اندکی پایین تر بود. بسیاری از آهنگریها، مسگریها و نجاریها چنین وضعی داشتند. بعضی از حجره ها افزون بر فضای اصلی، بخشی به صورت صندوقخانه داشتند. صندوقخانه فضایی واقع در انتهای حجره بود که با دیواری جداکننده از فضای اصلی حجره متمایز می شد.
بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. هنگامی که حجاج در سال 85 ه.ق شهر واسط را می ساخت، برای هر صنف در بازار راسته جداگانه ای در نظر گرفت. البته پیشینه راسته های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر چه در ایران و چه در عربستان، به پیش از اسلام می رسد.
از قرن سوم هجری به بعد، به تدریج و با روی کار آمدن حکومتهای ایرانی و محلی، فعالیتهای اقتصادی و در پی آن توسعه و عمران شهری به صورت قابل ملاحظه ای رونق یافت. در منابع تاریخی مربوط به قرون چهارم تا ششم هجری نظیر حدود العالم من المشرق الی المغرب، صورة الارض، المسالک و الممالک، تاریخ بخارا، راحة الصدور و آیة السرور و سفرنامه ناصرخسرو، مطالب فراوانی درباره افزایش تولید انواع صنایع دستی در شهرها و حتی برخی روستاهای بزرگ و صادرات آن به شهرهای کشورهای دیگر وجود دارد. برای مثال پارچه های کتانی کازرون چنان شهرت داشت که تا مناطق دور دست جهان اسلام گاه تا ده دست خرید و فروش می شد بدون آنکه بسته های آن را باز کنند و تنها مهر و نشان کارگاه های کازرون کافی بود. همچنین گفته اند در شهر کوچک تون در قرن پنجم چهارصد کارگاه زیلوبافی وجود داشت
تیمچه
تیمچه از دیگر بخشهای جالب توجه بازارهای قدیمی بود که ظاهرا در مراحل متأخرتری نسبت به دیگر بخشها به وجود آمده و معماری آن نیز نسبت به دیگر بخشها تکامل بیشتری دارد. تیمچه فضاهای گسترده و سرپوشیده ای عمدتا با طرح هشت ضلعی است که در دو و گاه سه طبقه ساخته شده و گرداگرد صحن مرکزی آن حجره ها و دکانهایی قرار گرفته است. فضای مرکزی و وسیع تیمچه با طاق و گنبدهای مسقف شده و با کاربندی و مقرنسهای زیبا مزین می شده است. تیمچه بزرگ قم و تیمچه امینی کاشان درست در عصر انحطاط معماری ایران به صورت یک شاهکار نغز و هنرمندانه خودنمایی کرده اند.
کلمات کلیدی:
ساخت و سازمان شهر در دولت قاجار
با تشکیل دولت متمرکز قاجار در سال 1165 هجری شمسی ، ایران وارد دوره ای جدید از تاریخ جهانی می گردد ، دوره ای که طلیعه آن انقلاب 1789 فرانسه می باشد . انقلاب عصر نوپا و روبه رشد سرمایه داری که مقر و مکان اصلی او شهر است ، شهر اروپایی با این انقلاب مهر و نشان خود را بر همه تحولات بعد از خود می زند . انقلاب صنعتی را در خود می پروراند و از این ره سلطه خویش را نه فقط بر محیط پیرامونی خویش بلکه تا افق های دوردست می گستراند . تشکیل دولت قاجار همراه می گردد با تحولات وسیع اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی که تار و پود سازمان کهن زیست و تولید در اروپارا به هم می ریزد و جهانی نو و نظم جدید را رقم می زند .
قیام های اصلاح طلبانه ای که در انگلستان ، آلمان و فرانسه رخ می دهد خبر از تولد جهان صنعتی و تشکیل دولت های قدرتمند برای تسلط هر چه بیشتر بر جهان هستند .
تلاش آقا محمد خان قاجار برای تشکیل دولت قاهر مرکزی به دلیل حضور مستقیم و غیر مستقیم دول قدرتمند قرن نوزدهمی که داعیه جهانی دارند بی ثمر می ماند .
حضور مستقیم و همه جا حاضر قدرت های بزرگ قرن 19 ، از همان آغاز قرن و با شروع حکومت دومین سلطان قاجار مشهود و تعیین کننده است . فتح هند به وسیله انگلستان و تلاش های حکومت ایران برای مقابله با توسعه طلبی دولت روسیه و شکست در این تلاش ها ، ایران را با قرداد های سنگینی مانند قرار داد گلستان در 1192 ه.ش و عهدنامه ترکمن چای در 1207 ه. ش روبه رو می کند . این امر سبب می گردد تا دولت روسیه امتیازات استعماری فراوانی را بدست آورد و نظرات خویش را در همه امور تحمیل کند . این امر با کشف نفت در نیمه دوم قرن 19 میلادی ، دخالت انگلستان و روسیه را بر اوضاع ایران بیشتر می کند . بدین ترتیب مفهوم دولت به معنای کهن در کشور از میان برداشته می شود و سازمان حکومتی جدیدی - بنا بر خواست ها و امیال برون زا – شکل می گیرد .
ایران در این دوران اهمیتی در مقیاس جهانی پیدا می کند و این به دلیل تقابل ها ، تباین ها و تضاد های کشور های سرمایه دار و بویژه انگلستان و روسیه برای تسلط بر ایران و تبدیل آن به نوعی همزیستی و مشارکت بین آنها می باشد . نتیجه این همزیستی ، ادامه حکومت قاجار می باشد . نبود سازمان دیوانی مناسب و حکومت خودکامه شاهزادگان ، منجر به فرو پاشی سازمان تولیدی کشور می گردد و این فروپاشی با هجوم سرمایه ها و صنایع بزرگ خارجی باعث تضعیف صنایع بومی کشور می گردد و عدم رقابت با این صنایع ، باعث استحاله جامعه به سوی جامعه مصرفی می شود .
همزمان با دوران انقلاب مشروطیت در ایران ، سرمایه داران خارجی بیش از پیش به ایران روی می آورند و به اکتشاف و بهره برداری از معادن و شیلات شمال و ایجاد راه های ارتباطی و خطوط آهن در کشور مشغول می شوند . در این دوران ، دولت قاجار همراه با سرمایه داری خارجی ، اقدام به سرمایه گذاری در کشور هایی نظیر هند می کند ، بی آنکه در داخل و خارج کشور به گونه ای مستقل در جهت تولید ملی و ارتقای آن گام بردارد .
یکی از نقوش سرمایه داری تجاری این است که گرایش شدید به سرمایه گذاری در زمین و ملک و املاک ، بخصوص بعد از انقلاب مشروطیت که حق مالکیت به رسمیت شناخته شده و مفهوم تیول از میان برداشته می شود . در توضیح این مطلب می توان گفت تا سال 1285 ه . ش هیچ نوع از دسته بندی مالکیت خصوصی و ملک خصوصی به مفهوم اروپایی آن وجود ندارد . چون عهد صفوی و عهد سلجوقی ، تیول از سوی دولت ( پادشاه ) واگذار می شد و هر لحضه و بنا بر اراده سلطان می توانست با یک فرمان ساده دولتی ، موضوعی برای مصادره باشد . انقلاب مشروطیت به وسیله قوانیم جدید ، حق مالکیت را به رسمیت می شناسد ، مفهوم تیول را از میان بر می دارد و دگر گونی های مساعدی در وضعیت قانونی – اجتماعی برای شکل گیری زمینداری بزرگ فرهم می آورد .
حضور نیرو های متقابل در همه ارکان دولت و جامعه سبب می گردد تا هیچ گاه دولت و سازمان دیوانی به مفهوم بومی و کهن آن فرصت تشکیل نیابد و در نتیجه دوجامعه شهری و روستایی بوسیله جامعه ایلی مرعوب شده ( قرن 12 هجری) و جامعه ایلی خودباخته در مقابل شکست های دولت قاجار ، از هر گونه سازماندهی درون زا باز می ماند .
اقتصاد متکی به تولید زراعی و تولید کالایی در مقابل اتصاد متکی به تجارت صدور موارد خام و ورود مواد ساخته شده ، تسلیم میگردد . جامعه روستایی و جامعه ایلی در چارچوب شرایط تولیدی ، اجتماعی و فرهنگی کهن ، بی هیچ نوآوری و ابداعی ، تن به فقر روزافزون می دهند و جامعه شهری متاثر شده از هجوم سرمایه و کالای بیگانه و شرایط برونی خود را در فروپاشی چارچوب های کهن زیست و تولید باز میابد ، بی آنکه خود در این فروپاشی موثر افتاده باشد . مفهوم سه جامعه مجزا از یکدیگر ، چه از نظر ماهوی و چه از نظر عرضی – شکل می گیرد . شهر در مفهوم اروپایی آن – در تقابل با روستا – چهره می نماید . شار کهن در معنای منطقه ای آن از ارتباط چند سویه با محیط اطراف خویش و با روستا های تحت نفوذ خود باز می ماند . شهر به عنوان مرکز اداری – حکومتی و تجاری بازرگانی ، بیش از آنکه در ارتباط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی سیاسی با روستا ها و منطقه تابعه خود باشد ، متثر از شرایط ورود گردش کالا و سرمایه خارجی است و بدین سبب در دوره قاجار آن دسته از شهر هایی رونق میابند که از دیرباز نقش بازرگانی داشته و در های خود را بر روی جریانات تجاری و مبادلاتی بین المللی گشوده بودند . در بیشتر گزارش های سیاحان و ماموران خارجی ، از بزرگی بازار های شهر های معتبر ایران ، مملو بودن آنها از محصولات کشورهای صنعتی سخن گفته می شود و در عین حال از اولین آثار جهان صنعتی نظیر پست و تلگراف ، بانک و خیابان های تجاری نیز سخن گفته می شود . ولی علی رغم این تعاریف و علی رغم آنکه شار مفهوم خود را رها کرده و به شهر تبدیل گردیده است و علی رغم شکل گیری سرمایه داری تجاری در شهر ، هیج کدام از این عوامل و عناصر موجدی برای شهرسازی نو و دگرگونی شهر قدیم و بنیانگذاری شهرهای جدید – به گونه ای که در اروپای صنعتی شده اتفاق افتاد - نمی گردند .
کلمات کلیدی:
ازوقتتان به شایستگی استفاده کنید.
زمان با ارزش ترین منبعی است که در اختیار داریم . در بعضی از زبانها وقت وزمان متداول ترین کلماتی است که به کار می روند. وقت بسیار با ارزش تر از پول است ما می توانیم زندگی خودرا به مدت زمانی که در دنیا به ما اختصاص داده شده است توصیف کنیم.
مهم ترین وظیفه در زندگی آن است که بیشترین بهره را از این زمان ببریم.
زمان سرمایه ایست گرانبها :
• وقت کالا و متاع محدود ، متناهی و فرار است.
• وقت را نمی توان خرید.
• زمان را نمی توان ذخیره و یا پس انداز کرد.
• زمان قابل افزایش نیست.
• گذر زمان دائمی واجتناب ناپذیر است.
• زمان زندگی است.
ما نمی توانیم سپری شدن زمان را متوقف کنیم.
یک ساعت از عمر شما ، چقدر برایتان ارزش دارد ؟
آیا همانقدر که مراقب پولتان هستید ، درباره وقتتان نیز دقت می کنید ؟
سرمایه محدود عمر ، فقط قابل تخمین است : یک انسان با امید زندگی طولانی حداکثر 000/200 ساعت از زمان را به عنوان وقت قابل استفاده در اختیار دارد.
طبق تخمین و برآورد به عمل آمده تنها 30 ویا 40 درصد از توان وپتانسیل افراد در کار آزاد شده است. به عبارت دیگر ، طبق محاسبات بیشتر افراد حداقل 60 درصد از زندگی کاریشان را حرام می کنند. بیشتر وقتها وانرژی ها به هدر می روند چون اهداف روشن ، برنامه ریزی ، اولویت گذاری ودورنگری وجود ندارد.
مدیریت زمان واوقات شما به معنی مسلط بودن و کنترل کردن زمان وکار شماست به جای انکه اجازه دهید آنها شما را تحت کنترل خود درآورند.
زندگی به شرطی می تواند کاملاً موفقیت آمیز باشد که برپایه دیدگاهی صحیح از زمان و زندگی بنا نهاده شود ما باید تلاشی هوشمندانه بکار بریم تا از وقتی که در اختیار داریم جهت دستیابی به اهداف شخصی و حرفه ای خود سود جوئیم.
• از وقت برای کار استفاده کنید چرا که کار بهای موفقیت است.
• از وقت برای تفکر استفاده کنید چرا که تفکر سرچشمه قدرت است.
• از وقت برای تفریح استفاده کنید چرا که تفریح رازجوانی جاودانه است.
• از وقت برای دوستی استفاده کنید چرا که دوستی جاده خوشبختی است.
• از وقت برای عشق استفاده کنید چرا که عشق لذت زندگی است.
• از وقت برای خنده استفاده کنید چرا که خنده موسیقی وآهنگ روح است.
شناخت سارقین زمان
بخشی از اوقات ما به سرقت می رود و یا در آن تقلب صورت می گیرد و آنچه باقی می ماند به نظر می رسد که به طور نامشخص ناپدید می شود
«سنکا»
هنگامی که کارها آنطور که ما برنامه ریزی کرده ایم و یا انتظار داریم واقع نمی شود اغلب ، علت آن است که بر کرات در کار ها ایجاد وقفه شده و انقطاع حاصل می گردد بعضی وقتها مقصر خودمان هستیم اما در پاره ای از اوقات اطرافیان و مسائل دیگری مشمول این قضیه هستند.
اهدافتان را مشخص کنید
اگر اهداف روشن نباشد باید دوچندان تلاش کرد (مارک توآین)
مدیریت موفق تنها زمانی امکان پذیر است که اهداف ، روشن و به خوبی تعریف شده باشند و مراقبتها و بررسی های لازم بعدی جهت دستیابی به اهداف به عمل آید.
اهداف ، افراد را به مبارزه فرا می خواند و محرک ومشوق فعالیتند.
مدیریت مبتنی بر هدف روش کار آمد و پاسخگو است که در شرکتها و مدیریت ستادی به کار گیری شده است.
داشتن هدف کمک می کند تا توانائیهایتان و نیروهای نا خودآگاه را بر روی نقاط حقیقی متمرکز کنید. هدف گذاری پیش شرط لازم و کلید مدیریت زمان موفق است.
« قانون پارتو » «قاعده 80 : 20 »
این قاعده برای اولین بار توسط اقتصاد دان ایتالیائی به نام « ویلفردوپارتو » در قرن نوزدهم مطرح گردید. توسط مطالعات آماری پارتو دریافت که 20% از جمعیت مالک 80% از ثروت مای هستند.
از کل مسائل که در زندگی با آن دست به گریبان هستیم تنها 20% از مواد دارای اهمیت و ویژگی هستند که اتفاقاً 80% از موفقیت ما در گروی این 20% است لذا لازم است که این مسائل را شناسایی کرده و برای آنها اولویت خواصی را در نظر بگیریم.
برنامه هایتان را روی کاغذ بیاورید
هر کس در بهار نکارد در پاییز برداشت نخواهد کرد
هرچه وقتمان را بهتر سازماندهی کنیم (برنامه) بهتر می توانیم از آن جهت دستیابی به اهداف شخصی وشغلی استفاده کنیم برنامه ریزی به معنی آمادگی جهت تحقق اهداف است.
فایده اصلی برنامه ریزی کار شما آن است که : برنامه ریزی یعنی نجات دادن و ذخیره سازی وقت.
تجربه دنیای تجارت نشان داده است که هرچه تلاش بیشتری صرف برنامه ریزی بکنیم در موقع اجرا وعمل ، زمان کمتری مورد نیاز است ودر نهایت زمان ذخیره می گردد.
هشت دقیقه آمادگی برای یک روز کاری و ثبات قدم بر روی برنامه ها می تواند در نهایت در هر روز یک ساعت وقت اضافی جهت استفاده در دیگر کارهای ضروری برای شما در بر داشته باشد.
مهم ترین قاعده در برنامه ریزی آن است که کارها را به نوشته در آوریم.
برنامه نوشته شده به معنی کاهش بار از روی حافظه شماست.
از فهرست برنامه روزانه استفاده کنید
هر چه دقیق تر برنامه ریزی کنید ، شانسها و فرصتهای بیشتری به سراغ شما می آید
روز کوچکترین وقابل کنترل ترین بخش در سیستم برنامه ریزی زمان است.
اگر شما کارهای روزانه را توسط برنامه ریزی تحت کنترل خود در نیاورید ، امکان ندارد که مدعی برنامه ریزی برای زمانهای طولانی تر مثلاً یک ماه و یک سال باشید.
فهرستی واقع بینانه از برنامه روزانه باید تنها در بر گیرنده آنچه شما مایل هستید و توانائی انجام آن را دارید باشد.
همیشه وظایف و فعالیتها را لیست کنید
از دست دادن زمان را حساب کنید همانطور که از دست دادن پول را محاسبه می کنید.
زمانهایی را برای کارهای برنامه ریزی نشده و کارهای غیر مترقبه در نظر بگیرید.
برنامه زمان شما باید شامل سه دسته شود :
• تقریبا 60% برای برنامه ریزی فعالیتها ( برنامه روزانه )
• تقریبا 20 % برای فعالیتهای غیر منتظره ( انقطاعها ، دزد های زمان )
• تقریبا 20 % برای فعالیتهای بی سابقه و فعالیتهای اجتماعی ( زمان خلاق )
براساس اولویتها تصمیم بگیرید انتخابگر باشید ، کارها را تعویض کنید.
در پایان روز فهرست کارها را بررسی کنید و خودتان را از شر کارهای ناتمام رها کنید .
اولویتها را تعیین کنید
بهتر است که کاردستی انجام دهیم (اثربخشی) بجای آنکه «کار» را درست انجام دهیم (کارآیی)
« پیتر دراکر »
دو مشکل بزرگ در مدیریت زمان ، وسوسه همیشگی نسبت به انجام بسیار زیاد کارها در یک زمان و خطر پراکندگی قوا به هنگام تقسیم آن بین وظایف می باشد.
مدیران موفق از طریق توانایی آنها نسبت به سرو کار داشتن با فعالیتهای بی شمار وگوناگون شناخته شده اند در حالی که خود را در هر زمان ، به یک وظیفه مشخص اختصاص داده اند.
اولویت گذاری به معنی تصمیم گیری است ، اینکه کدام وظیفه دارای حق تقدم زیادی است ، کدام در اولویت دوم است الی آخر ، و اینکه کدامیک دارای کمترین اولویت است . وظایف دارای اولویت زیاد بایستی ابتدا انجام شوند.
مزایای اولویت گذاری
با درجه بندی کارهایتان بر اساس اهمیت ، مطمئن می شوید که :
• ابتدا روی کارهای مهم کار می کنید.
• در صورت لزوم ، بر اساس ضرورت و فوریت روی وظایف کار میکنید.
• در یک زمان ، دقیقاً بر روی یک کار متمرکز می شوید.
• در برنامه ریزی زمان با کارها به صورت مؤثرتری برخورد می کنید.
• اهداف تعیین شده به مؤثرترین شکل آن برحسب شرایط محیطی بدست می آیند.
• تمام وظایفی که ممکن است توسط دیگری انجام شود به به کناری گذاشته شده و تفویض می گردد.
• در پایان یک دوره برنامه ریزی شده ( مثلاً یک روز کاری ) ، مهم ترین موضوعات در بالاترین نرخ محافظت ومراقبت قرار دارند.
• ماموریتها و وظایفی که شما و موفقیتهایتان با آنها سنجیده می شوند کامل شده اند.
تجزیه الف ، ب ، ج
تجزیه و تحلیل ارزش استفاده از زمان نشان می دهد که زمان صرف شده بر روی کارهای بسیار مهم (الف) ، مهم (ب) و کم اهمیت (ج) با توجه به موقعیت افراد ، متفاوت است ( به بیان دیگر مدیریت پرسنلی از این لحاظ با مدیر مالی متفاوت است).
تجزیه و تحلیل ارزش استفاده از زمان (الف – ب – ج )
کارهای نوع (الف) : مهم ترین وظایف مدیریت هستند. اینگونه وظایف تنها توسط فردی که مسئول آن است ویا توسط یک گروه به نحو شایسته ای انجام می پذیرد ( به عبارت دیگر قابل واگذاری نیستند ) و از مهم ترین مسائلی هستند که عملکرد مدیریت با آنها مورد سنجش واقع می شوند.
کارهای نوع (ب) : از وظایف نیمه مهم هستند و می توانند به دیگری محول شوند.
کارهای نوع (ج) : وظایفی هستند که دارای کمترین اهمیت هستند ، اما از لحاظ کمیت بیشترین حجم از کارهای روزانه را به نمایش می گذارند ( وظایف روز مره ، تشریفات اداری ، خواندن ، تلفن زدن ، پرونده ها ، مراسلات و دیگر کارهای اداری)
بارفتار وحالت مثبت آغازکنید
قلب شاد چهره را زیبا می سازد و قلب غمگین روح وجان را می شکند.
تقریباً همان مشکل همیشگی : با عجله به سوی دفتر کار هجوم می برید ، بدون خواب کافی و یا صبحانه مرتب ، در فشار وقت و با عجله زیاد. دقیقاً همان نوع شروع کردنی که می تواند تمام روزتان را خراب کند. صبحدم باید به خودتان فرصت دهید تا :
• به آرامی برخیزید.
• صبحانه دلچسبی با خانواده خود بخورید.
• از استحمام لذت برده و لباس بپوشید.
• آهسته و بدون عجله و با فراقت خاطر به سوی کار برانید.
برای اینکه در هر روز رفتار واحساس مثبت را حفظ کنید ، بایستی سه قاعده را رعایت کنید.
• در هر روز بعضی از کارهایی را که از آن لذت می برید انجام دهید.
• در هر روز بعضی از کارهایی که شما را به طور مملوسی به اهداف شخصی تان نزدیک تر می کند انجام دهید.
• در هر روز بعضی از کارهایی را انجام دهید که بین زندگی خصوصی و زندگی حرفه ای شما ایجاد توازن کند ( ورزش ، خانواده ، سرگرمی ، و غیره )
مراقب منحنی فعالیت باشید
سحر خیز باش تا کامروا باشی
در طی روز توان اجرائی هر کس در نوسان وتغییر است . این تغییرات به طور طبیعی از فردی به فرد دیگر متفاوت است ، اما قابل پیش بینی است . گرچه تفاوتی بین افراد به خاطر گوناگونی در عادات تغذیه و مسائل شخصیتی وجود دارد ولی هنوز هم مطالب ذیل قابل طرح است.
• بالا ترین سطح فعالیت معمولا در صبح رخ می دهد. این سطح از فعالیت مجدداً در باقی روز به دست نخواهد آمد.
• بعد از ظهر ، و بطور مشخص بعد از نهار دوره عدم فعالیت ورکود شروع می شود. بعضی از افراد تلاش می کنند با خوردن مقادیر زیادی قهوه غلیظ بر این سستی غلبه کنند. به هر حال این کار معمولاً فقط دوره عدم فعالیت را به تاخیر می‌اندازد ، ولی مانع بروز آن نمیشود .
• بعد از دومین وضعیت فعالیت سطح بالا در غروب ، منحنی اجرا بطور پیوسته سقوط میکند تا اینکه در چند ساعت بعد از نیمه شب به پایین‌ترین نقطه آن میرسد.
ساعت سکوت و آرامشی را برای خودتان اختصاص دهید
بزرگترین وقایع ، ساعات پر هیاهوی ما نیستند بلکه آرامترین آنها هستند.
« نیچه »
بسیاری از مدیران کار (واقعی ) را بعد از ساعات رسمی دفتری آغاز می کنند. آنها در طول رو برای انجام وظیفه اصلی وقت ندارند زیرا عوامل عدم تمرکز فراوانی وجود دارد : همقطاران ، مشتریان ، ملاقات کنندگانی که وقت قبلی نگرفته اند، ناسازگاریها و اختلافات ، تماسهای تلفنی ، جلسات و غیره . ممکن است که سیاست همیشگی درب باز از نظر دیگران بسیار ستوده باشد ولی مدیری که اجازه می دهد وقتش با این روش به تاراج رود به خود صدمه می رساند.
یک قرار ملاقات با خودتان ( زمان آرامش)
در دوره سازماندهی بایستی زمان آرامش را در نظر گرفته و بکار برید ، همچون دیگر ملاقاتهای مهم که در آن زمان غایب خواهید بود و در دسترس نمی باشید :
• ساعت آرامش را در برنامه روزانه خودتان یاد داشت کنید ، مانند وقتی که با یک مشتری قراردارید و یا باید در جلسه ای شرکت کنید.
• در طول دوره آرامش از خودتان مراقبت کنید ( بهترین روش ، به کمک منشی و یا مسئول دفترتان ) درب اطاق را بر روی دفترتان ببندید ، و قبل از انجام این کار به همکاران و همقطاران بگوئید که « آنجا نخواهید بود »
از یک برنامه ریز زمان استفاده کنید
تنها کافی نیست که به قصد گرفتن ماهی خود را به رودخانه برسانید ، بایستی نیز بیاورید
« مثل قدیمی چینی»
مدیران موفق در مدیریت وقت خودشان نیز موفق هستند . آنها از آن جهت که فعالیتهایشان را تحت کنترل در آورند تا در نتیجه وقت بیشتری برای کارهای اساسی داشته باشند کامیاب می باشند. راز موفقیت بسیار ی از کارمندان و مدیران ، استفاده روزمره از یک کمک کار شخصی است که به آنها اجازه می دهد تا :
• نگرشی جامع و فراگیر بر همه وظایفی که در دست دارند داشته باشید.
• برنامه ریزی کنند وتمام پروژه های مهم ، قرار ملاقات وفعالیت ها را با روشی سیستماتیک و هدفمدار با یکدیگر هماهنگ و متناسب سازند.
• در امر سازماندهی و مراقبت و پیگیری وظایف موفق تر باشند.
مدیریت زمان پایدار و استوار مزایای فراوانی دارد :
مایلید چه چیزی بدست آورید. *
• آمادگی بهتر برای روز کاری آینده
• برنامه ای رو به جلو برای همان روز
• تصویری روشن و فراگیر از اهداف روزانه
• سازماندهی امور روزمره
• حافظه بهتر
• تمرکز بر روی مسائل اساسی
• پراکندگی کمتر در انرژی.
• دستیابی به اهداف روزانه
• قائل شدن تفکیک وتمایل بین موضوعات مهم وموضوعات کم اهمیت
• تصمیم گیری بر اساس اولویت ها و بوسیله تفویض
• افزایش کارآیی بواسطه هماهنگی در وظایف
• کاهش عوامل حواس پرتی و برخورد مناسب تر وبهتر با انقطاعهای در کار
• نظم شخصی
• کاهش هیجانات وفشار های عصبی
• خونسردی وتسلط در مواجه با حوادث غیر مترقبه
• بهبود کنترل شخصی
• احساس مثبت موفقیت در پایان روز
• افزایش خشنودی و انگیزش
• افزایش توان اجرائی شخصی
• و ، بالاتر از همه ، زمان ذخیره و حفظ شده به وسیله روشی مدرن
( زمان آرامش)
سعدیا دی رفت و فردا همچنان معلوم نیست
درمیان این و آن فرصت شمار امروز را
کلمات کلیدی: مدیریت زمان
تفاوت های مدیریت در ایران و اروپا
اروپا: موفقیت مدیر بر اساس پیشرفت مجموعه تحت مدیریتش سنجیده میشود
ایران: موفقیت مدیر سنجیده نمیشود، خود مدیر بودن نشانه موفقیت است
اروپا: مدیران بعضی وقتها استعفا میدهند
ایران: عشق به خدمت مانع از استعفا میشود
اروپا: افراد از مشاغل پایین شروع میکنند و به تدریج ممکن است مدیر شوند
ایران: افراد مدیر مادرزادی هستند و اولین شغلشان در بیست سالگی مدیریت است
اروپا: برای یک پست مدیریت، دنبال مدیر میگردند
ایران: برای یک فرد، دنبال پست مدیریت میگردند و در صورت لزوم این پست ساخته میشود
اروپا: یک کارمند ساده ممکن است سه سال بعد مدیر شود
ایران: یک کارمند ساده، سه سال بعد همان کارمند ساده است، در حالیکه مدیرش سه بار عوض شده
اروپا: اگر بخواهند از دانش و تجربه کسی حداکثر استفاده را بکنند، او را مشاور مدیریت میکنند
ایران: اگر بخواهند از کسی هیچ استفاده ای نکنند، او را مشاور مدیریت میکنند
اروپا: اگر کسی از کار برکنار شود، عذرخواهی میکند و حتی ممکن است محاکمه شود
ایران: اگر کسی از کار برکنار شود، طی مراسم باشکوهی از او تقدیر میشود و پست مدیریت جدید میگیرد
اروپا: مدیران بصورت مستقل استخدام و برکنار میشوند، ولی بصورت گروهی و هماهنگ کار میکنند
ایران: مدیران بصورت مستقل و غیرهماهنگ کار میکنند، ولی بصورت گروهی استخدام و برکنار میشوند
اروپا: برای استخدام مدیر، در روزنامه آگهی میدهند و با برخی مصاحبه میکنند
ایران: برای استخدام مدیر، به فرد مورد نظر تلفن میکنند
اروپا: زمان پایان کار یک مدیر و شروع کار مدیر بعدی از قبل مشخص است
ایران: مدیران در همان روز حکم مدیریت یا برکناریشان را میگیرند
اروپا: همه میدانند درآمد قانونی یک مدیر زیاد است
ایران: مدیران انسانهای ساده زیستی هستند که درآمدشان به کسی ربطی ندارد
اروپا: شما مدیرتان را با اسم کوچک صدا میزنید
ایران: شما مدیرتان را صدا نمیزنید، چون اصلاً به شما وقت ملاقات نمیدهد
اروپا: برای مدیریت، سابقه کار مفید و لیاقت لازم است
ایران: برای مدیریت، مورد اعتماد بودن کفایت میکند
کلمات کلیدی: مدیریت
